ALUMINIJ, Al  

OPĆENITO O ELEMENTU

Aluminium	Aluminium	Aluminium	Aluminij	Alluminio	Aluminium	Aluminium	Alumínio	Aluminio	Aluminium

Laki metal, poslije kisika i silicija najrašireniji element u Zemljinoj kori, gdje dolazi kao sastavni dio gline i mnogih stijena. Gustoća mu je 2.70, dobro vodi toplinu i električnu struju. Postojan je u vodi i na zraku, otapa se u mineralnim kiselinama (pri čemu nastaju soli u kojima je trovalentan) i u lužinama (pri čemu nastaju aluminati). Dobiva se iz boksita, tako da se na prethodno usitnjenu i dehidriranu rudu djeluje natrij-hidroksidom pod tlakom i na povišenoj temperaturi. Aluminij-hidroksid se pritom u lužini otopi, a željezo-hidroksid ostaje neotopljen (crveni mulj). Kad se mulj odijeli od tekućine, iz nje se istaloži aluminij-hidroksid (hidrat) miješanjem, uz dodavanje kristala gotovog hidrata. Umjesto grijanja s lužinom boksit se može raščiniti i žarenjem s vapnom i sodom. Pečenjem (kalciniranjem) hidrata dobiva se aluminij-oksid (glinica). Da bi se dobio sam aluminij, glinica se u rastaljenom stanju podvrgava elektrolizi, tj. cijepanju pomoću električne struje koja se u talinu uvodi i iz nje izvodi ugljenim vodičima - elektrodama. Tako dobiven aluminij ima čistoću iznad 99%; rafinacijom se može dobiti i čistoća 99,99%. Što je aluminij čišći, otporniji je prema kemijskim utjecajima i bolje vodi električnu struju, ali je i manje čvrst. Aluminij i njegove legure sve više se upotrebljavaju tamo gdje do izražaja trebaju doći njihova dobra mehanička, kemijska i električna svojstva, mala specifična težina i lijep izgled: u gradnji aviona, vozila, strojeva, u elektrotehnici, u kemijskoj industriji, kućanstvu, u građevinarstvu, arhitekturi i dr. Aluminijska folija se koristi za zamatanje živežnih namirnica, aluminijski prah upotrebljava se kao boja za ličenje, kao sastojina eksploziva i za aluminotermiju.

Slika 1. - Ova slika je preuzeta sa 
www.chemsoc.org stranice. Prikazuje
Aluminij u elementarnom stanju.

Spojevi: aluminij-oksid (Al2O3) je bezbojna, vrlo tvrda i teško taljiva kristalna tvar; u prirodi se javlja obojen od tragova drugih metala kao korund, rubin, safir, a industrijski se dobiva iz aluminijskih hidroksida. Otapanjem Al2O3 u lužinama nastaju aluminati, npr. natrij-aluminat NaAl(OH)4; prirodni aluminati su spineli, npr. MgAl2O4 (obični spinel). Sastav aluminijskih silikata (alumosilikata) često je vrlo zamršen. Iz glinenca KAlSi3O8 nastaje trošenjem glina; čista glina zove se kaolin. Industrijski najvažnija sol aluminija je sulfat Al2(SO3)2, koja služi u proizvodnji boja, u industriji papira i za pročišćavanje vode. Dvostruki sulfat kalija i aluminija je stipsa. Aluminij-acetat, dobiven otapanjem aluminij-hidroksida u octenoj kiselini, služi kao močilo u bojenju i za impregniranje u proizvodnji nepromočivih tkanina (pri impregniranju se izlučuje aluminij-hidroksid). U medicini se upotrebljava za obloge. U vodi netopljivi spojevi aluminija služe kao adsorbencije. Aluminijske legure ili slitine; smjese koje sadržavaju najmanje 50% aluminija, a ostalo su različite teške ili lake kovine, kao bakar, mangan, silicij, nikal, magnezij i dr. Aluminijske legure imaju bolja svojstva od čistog aluminija. Opća je njihova osobina mala težina uz znatnu čvrstoću, a specifične osobine pojedinih vrsta legura jesu: otpornost prema koroziji i kemijskim utjecajima, sposobnost oblikovanja i lijevanja, mogućnost povećanja čvrstoće, tvrdoće i žilavosti, sposobnost primanja velikog sjaja poliranjem i dr. Zbog male specifične težine i ostalih svojstava uvelike se primjenjuju u avijaciji, gradnji brodova, vozila, motora, u kemijskoj industriji, za ukrasne predmete i sl. Najvažnije aluminijske legure jesu duraluminij, silumin, magnalij i aluminijska bronca (legura bakra i aluminija koja se osobito primjenjuje u brodogradnji, inače izuzetnih mehaničkih karakteristika).

Opća encikopedija (1977) 3. izdanje (osam svezaka). Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb.

 ALUMINIJ, Al